Rozgraniczenie nieruchomości (inaczej zwane rozgraniczaniem gruntów) polega na ustaleniu przebiegu jej granic poprzez określenie położenia punktów i linii granicznych. Jest to ustalenie, jak daleko sięga prawo własności przysługujące właścicielowi określonej nieruchomości.
Mamy dwa przypadki rozgraniczenia, mianowicie:
- granice danej nieruchomości są niewyznaczone,
- granice istniejące do tej pory stają się sporne.
Do wyznaczenia granic nieruchomości może dojść w trybie postępowania administracyjnego bądź w postępowaniu sądowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, postępowanie rozgraniczeniowe odbywa się przed organem administracji samorządowej. Administracyjną fazę postępowania o rozgraniczenie otwiera złożenie przez zainteresowanego podania do wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Stroną w postępowaniu w sprawie rozgraniczenia nieruchomości jest każdy, komu przysługują prawa do określonej nieruchomości, m.in.:
- właściciel nieruchomości,
- użytkownik wieczysty,
- posiadacz samoistny,
- posiadacz zależny (np. najemca, dzierżawca czy też użytkownik).
Składając wniosek należy pamiętać o umieszczeniu poszczególnych danych:
- swoich danych (imienia, nazwiska, adresu),
- daty i miejsca, sporządzania wniosku,
- określenia organu, do którego kierowany jest wniosek,
- wskazania nieruchomości, w stosunku do których konieczne jest wyznaczenie granic,
- uzasadnienia wniosku,
- swojego podpisu.
Ponadto do wniosku konieczne jest załączenie odpisu z księgi wieczystej dla danej nieruchomości oraz wypisu i wyrysu z ewidencji gruntów dla określonego numeru działki ewidencyjnej.
Po rozpoczęciu procedury, geodeta wyznaczony w danej sprawie wzywa strony do stawienia się na gruncie i ustala datę przeprowadzenia rozgraniczenia. Po wykonaniu czynności przekazuje on wszelkie dokumenty do organu administracyjnego, który rozstrzyga o rozgraniczeniu. Jeżeli strona jest niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać przekazania sprawy sądowi.
W postępowaniu sądowym o rozgraniczenie przedstawiamy wszelkie dowody, choć największe znaczenie mają dokumenty, zwłaszcza mapy. W sądowym postępowaniu o rozgraniczenie wymagane jest wykazanie tytułu własności nieruchomości. Art 153 Kodeksu cywilnego mówi o dopuszczalności rozgraniczenia w przypadku sporności granicy, sąd oddali wniosek, jeżeli okaże się że granica nie jest sporna. Jeśli jednak jest, dokona rozgraniczenia.